Ślady Filistynów odkryte w Gileadzie?

Na wschód od rzeki Jordan rozciąga się górzysta kraina znana jako Gilead. Przed przybyciem Izraelitów zamieszkiwali ją Amoryci, a ich królowie – Sychon i Og – zostali pokonani pod koniec 40-letniej wędrówki pod wodzą Mojżesza, jeszcze przed rozpoczęciem podboju Kanaanu.

Część Gileadu leżąca na północ od rzeki Jabbok przypadła w dziedzictwo plemieniu Manassesa, a część południowa plemieniu Gada. Później terytorium to wchodziło w skład królestwa Izraela. Po podziale Brytyjskiego Mandatu Palestyny ziemie te przeszły ostatecznie pod władzę Jordanii.

Właśnie tam, w Jordanii niedaleko granicy z Izraelem, na stanowisku Tell Abu al-Kharaz szwedzcy archeolodzy odnaleźli niedawno ślady wskazujące, że do Gileadu mogli dotrzeć Filistyni, należący do znanych z tekstów egipskich Ludów Morza.

Peter M. Fischer z Uniwersytetu w Göteborgu, który kieruje zespołem, twierdzi, że odkopane pozostałości osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (ok. 1100 p.n.e. i później) świadczą o związkach mieszkańców osady z ludami południowo-wschodniej Europy i rejonu Morza Śródziemnego.

Według uczonego znaleziska potwierdzają tezę, że tzw. Ludy Morza, które pod koniec II tysiąclecia p.n.e. najechały państwo Hetytów i Egipt, dotarły również na tereny dzisiejszej Jordanii.

Wiele znalezionych w Tell Abu al-Kharaz przedmiotów – choćby odważniki czy krosna włókiennicze – przypomina dobrze znane archeologom artefakty z regionu Morza Egejskiego, Grecji czy Cypru pochodzące z tego samego okresu. Również ceramika potwierdza  europejskie pochodzenie mieszkańców osady.

Najważniejszym odkryciem ostatnich sezonów okazała się jednak długa na 60 metrów i wysoka na 2,5 metra budowla, która również ma cechy charakterystyczne dla wielkiej wędrówki ludów sprzed ponad 3 tysięcy lat.

Wśród tzw. Ludów Morza, które w drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. swoimi migracjami zdestabilizowały sytuację na Bliskim Wschodzie, bez wątpienia można rozpoznać Filistynów (eg. Peleset). Pozostałe ludy są trudne do zidentyfikowania. Uważa się, że pochodziły one właśnie z europejskiej części Śródziemnomorza.

Biblia w wielu miejscach również potwierdza, że Filistyni przybyli z rejonu Morza Egejskiego, dokładnie z Krety (por. Jer. 47:4, Am. 9:7). Jednak jakaś grupa Filistynów była obecna w południowym Kanaanie dużo wcześniej, już w czasach Abrahama i Izaaka. Później Filistynów często utożsamiano z Kreteńczykami (por. Rodz. 10:14, Powt. 2:23).

Odkrycia Petera Fischera rzucają nowe światło na zasięg migracji Ludów Morza, w tym być może znanych doskonale z Biblii Filistynów. Do tej pory odkryto bardzo niewiele dowodów ich osadnictwa po drugiej stronie Jordanu.

Warto również wspomnieć, że według niektórych uczonych, w tym samego prof. Fischera, stanowisko Tell Abu al-Kharaz jest tożsame ze znanym z Biblii miastem Jabesz-Gilead (lub Jabesz). Nie wiadomo jednak, gdzie dokładnie na terenie Gileadu znajdowało się to izraelskie miasto należące do plemienia Gada. Wiąże się je z doliną potoku Wadi Jabis (Wadi al-Jabis), przy którym leży badane przez archeologów stanowisko. Jednakże z późnoantycznych tekstów wynika, że Jabesz-Gilead leżało w tej dolinie, ale dużo bardziej na południowy-wschód, przy drodze z Pelli do Gerazy.

• Więcej na stronie Archeologia Wschodu (pol).
• EDIT: Zobacz też artykuł w The Times of Israel, gdzie przedstawiono opinie innych archeologów, również tych, którzy nie zgadzają się z wnioskami prof. Fischera dotyczącymi obecności Filistynów (ang).