Cytadela sprzed 3800 lat odkopana w Mieście Dawida

Jerusalem Post poinformował kilka dni temu (2.04), że archeolodzy ukończyli odsłanianie masywnej fortecy, która w czasach Dawida i Salomona chroniła źródło Gichon, najważniejsze źródło wody dla ówczesnej Jerozolimy.

Tak zwana „Cytadela Źródła”, została zbudowana jeszcze przez Kananejczyków, jakieś 3800 lat temu. Znajduje się na stoku doliny Kidron, po wschodniej stronie Miasta Dawida, czyli twierdzy Syjon, najstarszej części Jerozolimy.

Prace zajęły archeologom aż 15 lat, ponieważ odkopywanie budowli okazało się najbardziej złożonym przedsięwzięciem archeologicznym w Izraelu.

Co jednak ciekawe, „Cytadela Źródła” okazała się największą kananejską fortecą, jaką kiedykolwiek odkryto w Izraelu. Archeolodzy izraelscy uważają, że jest to również w ogóle największa znana twierdza w tym kraju pochodząca sprzed czasów Heroda Wielkiego.

W wykopaliskach brały udział dziesiątki archeologów, a kierowali nimi prof. Ronny Reich (z Uniwersytetu w Hajfie) i Eli Shukron (z Izraelskiego Urzędu Starożytności), których badania koncentrują się na starożytnych systemach wodnych stolicy Izraela.

Budowla pochodzi z epoki brązu (okres II), czyli z około 1800 roku p.n.e., a była użytkowana jeszcze ponad tysiąc lat.

Jak wyjaśniła Oriya Dasberg, dyrektor rozwoju parku archeologicznego „Miasto Dawida”, cytadela miała na celu zarówno chronić źródło Gichon w obliczu najazdu wrogów, jak i też strzec mieszkańców miasta, którzy schodzili do źródła po wodę.

Zarówno źródła historyczne, jak i archeologia potwierdzają, że kwestia zaopatrzenia w wodę była najbardziej newralgicznym punktem w systemie obronnym starożytnej Jerozolimy.

Pomimo świetnego pod względem strategicznym położenia oraz doskonałych do obrony warunków naturalnych, w okolicy Miasta Dawidowego znajdowały się tylko dwa źródła wody: Gichon w dolinie Kidron i położone 700 metrów dalej na południe En-Rogel. Jednak nawet bliskie Gichon leżało poza murami twierdzy Syjon (znanej w czasach kananejskich jako Jebus), u podnóża wschodniego stoku.

Aby zabezpieczyć dostęp do źródła, kananejscy Jebusyci wykuli 40-metrowy tunel ze schodkowym zejściem i szybem o długości 12 metrów. Dzięki temu woda ze źródła docierała do szybu, skąd mieszkańcy mogli ją czerpać, również w trakcie oblężenia miasta. Tę kananejską instalację wodociągową odkopał w 1867 kapitan Charles Warren.

Dodatkowo Kananejczycy zbudowali bezpośrednio ponad samym źródłem odkopaną właśnie teraz potężną „Cytadelę Źródła”. System obronny jednak okazał się nie do końca szczelny. Poprzez „tunel wodny” (prawdopodobnie chodzi właśnie o „szyb Warrena” lub inny kanał w pobliżu) do Jerozolimy dostali się wojownicy Dawida i izraelski król zdobył miasto (2 Sam. 5:7-9).

Z wykopalisk wiadomo też, że w wiekach X-IX p.n.e. wodę ze źródła Gichon do południowej części miasta doprowadzano naziemnym kanałem (częściowo tunelem), zwanym Siloe lub Sziloach (Izaj. 8:6). Biegł on jednak po zewnętrznej stronie murów Miasta Dawida. Archeolodzy odnaleźli co prawda ślady niższego muru, który zapewne miał chronić „kanał Siloe”, lecz prawdopodobnie nie był zbyt skuteczny.

Z tego powodu w VIII wieku p.n.e. król Ezechiasz w obliczu zagrożenia asyryjskiego rozbudował i udoskonalił system wodny Jerozolimy. Ze źródła Gichon, które z zewnątrz zostało zatkane, poprowadzono do sadzawki Siloe (już wtedy znajdowała się ona w obrębie murów) długi na 533 metry kręty tunel, który przebiegał pod ziemią pod Miastem Dawida (2 Kronik 32:30). „Tunel Ezechiasza” odkryto w roku 1880, a odkopano do 1910 roku.

Obecnie „szyb Warrena”, „kanał Ezechiasza” oraz „Cytadela Źródła” (znana też wcześniej jako „Wieża Sadzawki”) wchodzą w skład parku archeologicznego „Miasto Dawida” i stanowią atrakcję dostępną dla turystów.

Warto też przypomnieć, że w pobliżu źródła Gichon został namaszczony na króla syn Dawida, Salomon. Jego rywal, Adoniasz, w tym czasie ucztował w pobliżu drugiego źródła En-Rogel (1 Król. 1:9, 33-39).

• O odkryciu na podstawie Jerusalem Post. Tam też 2-minutowy filmik na temat (ang).
• Tutaj strona parku archeologicznego Miasto Dawida (ang).

Warto też obejrzeć filmik na temat odkrycia „Cytadeli Źródła” z ciekawymi animacjami (ang):

Cytadelę też widać w pierwszych ujęciach tej wirtualnej rekonstrukcji Miasta Dawida. Rekonstrukcja oparta jest na trwających od 150 lat regularnych wykopaliskach w Jerozolimie: