Czy w końcu odkryto Akrę, grecką twierdzę w Jerozolimie?

O sensacyjnym odkryciu w Jerozolimie sprzed 2200 lat poinformował we wtorek (3.11) Izraelski Urząd Starożytności.

Archeolodzy pracujący przy parkingu Givati, w pobliżu Wzgórza Świątynnego, twierdzą, że odnaleźli pozostałości długo poszukiwanej twierdzy Akra, która służyła Grekom do kontrolowania okupowanej Jerozolimy w II wieku p.n.e.

Od lat uczeni spierają się o to, gdzie znajdowała się Akra, zbudowana przez króla Antiocha IV Epifanesa z hellenistycznej dynastii Seleucydów. W roku 169 p.n.e. Antioch zdobył miasto, splądrował i zbezcześcił świątynię oraz rozpoczął bezpardonową walkę z religią i kulturą żydowską. Porządków w mieście pilnować miała potężna twierdza, która jednak została zdobyta w czasie antygreckiego powstania Machabeuszy.

„Lokalizacja Akry z okresu hellenistycznego była jedną z największych zagadek, której nie potrafiono rozwikłać przez ostatnie 100 lat prowadzenia wykopalisk” – powiedział archeolog dr Doron Ben-Ami.

Zarówno Księgi Machabejskie, jak i dzieła Józefa Flawiusza umiejscawiają ją w obrębie Miasta Dawida, najstarszej części Jerozolimy, jednak wzmianki z tych źródeł są dość ogólne.

Najbliższa wydarzeniom Księga 1 Machabejska podaje:

„Dokoła Miasta Dawidowego wzniesiono wysoki mur z potężnymi wieżami obronnymi, żeby mogło im służyć za twierdzę [gr. akra]. Twierdza została obsadzona ludźmi, którzy nie szanowali prawa [żydowskiego]. Gdy się w niej umocnili, zaopatrzyli się w broń i żywność i tam właśnie złożyli łupy, które zabrali z Jerozolimy” (1:33-35, Biblia Warszawsko-Praska).

Kolejne wiersze sugerują, że załoga grecka stacjonująca w Akrze kontrolowała przede wszystkim napiętą sytuację na Wzgórzu Świątynnym, gdzie Antioch kazał ustawić ołtarz na cześć Zeusa.

Podobne wnioski wynikają z dzieł Józefa Flawiusza (koniec I w. n.e.). W Dawnych dziejach Izraela ten żydowski historyk pisze:

„Potem [Antioch IV] spalił najpiękniejsze części miasta, zburzył mury i zbudował w Dolnym Mieście twierdzę Akrę. Była ona dostatecznie wysoko położona, aby panować z góry nad świątynią – w tym właśnie celu król zaopatrzył ją w silne i wysokie mury oraz wieże i osadził w niej załogę żołnierzy macedońskich” (Księga dwunasta, V, 4).

Choć wzmianka o ‚wysokim położeniu’ nie jest do końca czytelna, to również w tym fragmencie można wyczytać, że Akra leżała w Mieście Dawida (Dolnym), ale dość blisko Świątyni.

Izraelscy archeolodzy twierdzą, że znaleźli rozwiązanie zagadki. Jak twierdzą, ruiny potężnej wieży odsłoniętej w ostatnich miesiącach na terenie wykopalisk przy parkingu Givati są właśnie pozostałościami twierdzy.

Podstawa budowli ma imponujące rozmiary 4 metry szerokości i 20 metrów długości, w jej pobliżu odkryto fragment masywnych murów oraz dużą pochyłość. Ten sztuczny stok, zbudowany tuż przy murach, miał zapewne utrudniać zdobycie twierdzy. Biegnie on w dół Doliny Tyropeon (Doliny Serowarów), zwanej też Centralną, która oddzielała najstarszą część miasta od dzielnic położonych bardziej na zachód.

Odkryta twierdza stała w samym sercu ówczesnego miasta. Usytuowana w północno-zachodnim rogu Miasta Dawida (w części zwanej Ofel), na wysokim urwisku skalnym, doskonale nadawała się do kontrolowania Wzgórza Świątynnego i zachodnich dzielnic, gdzie w okresie Drugiej Świątyni mieszkała większość ludności Jerozolimy.

O militarnej przeszłości odkopanej budowli świadczą też liczne drobne znaleziska, między innymi groty strzał stosowanych przez Greków oraz kamienne kule używane do katapult. Co ciekawe, noszą one wygrawerowany znak trójzębu, który był symbolem Antiocha IV Epifanesa, prześladowcy Żydów. Również znalezione monety pozwalają datować twierdzę na okres od Antiocha IV do Antiocha VII. Natomiast liczne amfory do wina łączą to miejsce ze światem egejskim.

Prowadzący wykopaliska archeolodzy Doron Ben-Ami, Yana Tchekhanovets (Jana Ciechanowiec) oraz Salome Cohen są przekonani o doniosłości odkrycia.

„Po raz pierwszy możemy zobaczyć, jak wyglądało osadnictwo w mieście w przededniu wybuchu powstania Machabeuszy w 167 p.n.e.” – podkreślają.

Według źródeł historycznych twierdza Akra broniła się przed żydowskimi powstańcami aż do roku 141 p.n.e., kiedy to wycieńczona z głodu załoga grecka poddała się Szymonowi Machabeuszowi. Zdobycie Akry stało się początkiem żydowskiej niepodległości pod panowaniem dynastii hasmonejskiej (zob. 1 Mach. 13:42-52).

Dalsze losy twierdzy nie są jasne.

W czasach rzymskich podobną do Akry rolę pełniła twierdza Antonia, która jednak stała z drugiej, północnej strony Wzgórza Świątynnego.

• Na podstawie doniesienia IAA na stronie MSZ Izraela (ang.)
• Zobacz też artykuły w Jerusalem Post, Times of Israel, Discovery News (ang).
• Tutaj można pobrać zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i film (hebr)
• Podziękowania dla Erec Israel (pol).

Poniżej film z relacją o odkryciu:

Czytaj też o podobnym odkryciu dokonanym dwa lata temu przez ten sam zespół archeologów:

• Pierwsza odkryta budowla hasmonejska w Jerozolimie